Kist Hidatik hastalığı nedir
Kistik Ekinokokkoz – Kist hidatik hastalığı, ülkemizde ve dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olan, hayvanlardan insanlara bulaşabilen ve çeşitli organlarda kist oluşumuna neden olan bir paraziter enfeksiyondur. Bu hastalığın etkeni, Echinococcus adlı bir yassı solucan türüdür. Bu solucanın yumurtaları, köpek, kurt, tilki gibi etobur hayvanların dışkısı ile dış ortama saçılır ve insanlar bu yumurtaları çiğ tüketilen meyve, sebze veya su ile alabilirler. Yumurtalar bağırsaklarda açılarak kan ve lenf yoluyla karaciğer, akciğer, beyin, kalp gibi organlara yerleşir ve burada kist formunda yaşamlarını sürdürürler. Hastalığın belirtileri, kistin büyüklüğüne, yerleştiği organa ve komplikasyonlara bağlı olarak değişir. Hastalığın tanısı, klinik bulgular, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Kist hidatik hastalığının tedavisi ise cerrahi veya ilaç tedavisine dayanır. Kist hidatik hastalığından korunmak için ise bazı önlemler almak gerekir. Bu yazımda Kist Hidatik hastalığı hakkında merak edilenleri sizler için derledim.
Kist Hidatik Hastalığının Tanımı, Etkeni ve Türleri
Kist hidatik hastalığı, Echinococcus adlı bir yassı solucan türünün neden olduğu bir paraziter enfeksiyondur. Bu solucanın erişkin formları köpek, kurt, tilki gibi etobur hayvanların ince bağırsaklarında yaşar ve dışkıları ile yumurta bırakır. Bu yumurtalar insanlar veya otla beslenen hayvanlar tarafından alındığında bağırsaklarda açılır ve onkosfer adı verilen embriyonlar barsak duvarını geçerek kan veya lenf yoluyla vücudun çeşitli organlarına ulaşır. Burada hidatik kist adı verilen kesecikler oluştururlar. Hidatik kistlerin içinde protoskoleks adı verilen yapılar bulunur. Bu yapılar köpek gibi etobur hayvanların bu kistleri içeren et veya sakatatları yemesi durumunda erişkin forma dönüşür ve enfeksiyon döngüsü tamamlanır.
Echinococcus cinsinin insanlarda akciğer kisti hastalığına neden olabilen 4 türü vardır:
- Echinococcus granulosus: Kistik ekinokokkoz adı verilen hastalığa neden olur. En sık görülen türdür. Kistler tek odacıklıdır ve genellikle karaciğer veya akciğerde yerleşir.
- Echinococcus multilocularis: Alveoler ekinokokkoz adı verilen hastalığa neden olur. Nadir görülür. Kistler çok odacıklıdır ve tümör benzeri bir yapı oluştururlar. Genellikle karaciğerde yerleşirler ve metastaz yapabilirler.
- Echinococcus vogeli: Polikistik ekinokokkoz adı verilen hastalığa neden olur. Çok nadir görülür. Kistler çok odacıklıdır ve genellikle karaciğer, akciğer, dalak, periton gibi organlarda yerleşirler.
- Echinococcus oligarthus: Polikistik ekinokokkoz adı verilen hastalığa neden olur. Çok nadir görülür. Kistler çok odacıklıdır ve genellikle karaciğer, akciğer, dalak, periton gibi organlarda yerleşirler.
Kist hidatik hastalığı hangi bölgelerde daha yaygındır
Hastalığın en sık görüldüğü ülkeler arasında Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa, Güney Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada, Ortadoğu ve Güney Afrika sayılabilir. Türkiye’de ise hastalığın en sık görüldüğü bölgeler Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleridir
Kist Hidatik Hastalığının Bulaşma Yolları ve Risk Faktörleri
Kist Hidatik hastalığı, köpek, kurt, tilki gibi etobur hayvanların dışkısı ile dış ortama saçılan yumurtaların insanlar tarafından alınması ile bulaşır. Bu yumurtalar çiğ meyve, sebze veya su ile alınabileceği gibi, enfekte hayvanlarla yakın temas, sineklerin mekanik taşıması veya solunum yolu ile de alınabilir. Ayrıca plasenta yolu ile anne karnında bebeğe de geçebilir.
Hastalığa yakalanma riskini etkileyen bazı faktörler şunlardır:
- Meslek: Hayvancılıkla uğraşanlar, veterinerler, kasaplar, çobanlar gibi meslek grupları daha yüksek risk altındadır.
- Hobiler: Avcılık, balıkçılık, kampçılık gibi hobileri olanlar da enfekte hayvanlarla temas edebilirler.
- Yaşam koşulları: Enfekte hayvanların bulunduğu bölgelerde yaşayanlar veya seyahat edenler daha fazla maruz kalabilirler.
- Eğitim ve sosyoekonomik düzey: Eğitim ve sosyoekonomik düzeyi düşük olanlar hastalık hakkında yeterli bilgiye sahip olmayabilir veya koruyucu önlemleri almayabilirler.
- Kurban bayramları: Kurban bayramlarında yapılan kesimler sonrası kistli sakatatları gömmek yerine köpeklere yedirmek veya rastgele ortada bırakmak enfeksiyon döngüsünü devam ettirir.
Hastalık insandan insana bulaşır mı
Kist Hidatik hastalığı insandan insana bulaşmaz
Kist Hidatik Hastalığının belirtileri neler
Hastalığın belirtileri, kistin büyüklüğüne, yerleştiği organa ve komplikasyonlara bağlı olarak değişir. Kist hidatik hastalığı başlangıçta belirtisiz olabilir veya çok hafif belirtiler gösterebilir. Ancak kist büyüdükçe veya patladıkça daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir.
Kist hidatik hastalığının en sık görülen belirtileri şunlardır:
- Karaciğer tutulumunda: Karın ağrısı, şişlik, bulantı, kusma, kaşıntı, sarılık gibi belirtiler görülebilir.
- Akciğer tutulumunda: Öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kan tükürme gibi belirtiler görülebilir.
- Beyin tutulumunda: Baş ağrısı, kusma, nöbetler, şuur kaybı gibi belirtiler görülebilir.
- Kalp tutulumunda: Kalp ritim bozuklukları, kalp yetmezliği bulguları, kalp duvarında yırtılma gibi belirtiler görülebilir.
- Kemik tutulumunda: Ağrı, şişlik, kırıklar gibi belirtiler görülebilir.
Tanısı nasıl konur
Hastalığın tanısı için fizik muayene, kan testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır. Ultrasonografi (USG), bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi yöntemlerle kistin yerini, büyüklüğünü ve yapısını belirlemek mümkündür.
Kist hidatik hastalığının komplikasyonları neler
Kist hidatik hastalığı tedavi edilmediği takdirde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bunlar arasında kistin yırtılması veya delinmesi, enfeksiyon, kanama, şok, anafilaksi (alerjik reaksiyon), organ yetmezliği ve ölüm sayılabilir.
Tedavisi nedir
Kist hidatik hastalığının tedavisi için cerrahi veya ilaç tedavisi uygulanabilir. Cerrahi tedavide kistin tamamen çıkarılması veya boşaltılması amaçlanır. Öte yandan ilaç tedavisinde ise albendazol veya mebendazol gibi antiparaziter ilaçlar kullanılır.
Hastalıktan korunma mümkün mü
Hastalıktan korunmak için bazı önlemler alınmalıdır. Bunlar şunlardır:
- Köpek ve kedilere çiğ et verilmemeli
- Hayvan dışkısı ile temas edilmemeli
- Çiğ tüketilen meyve ve sebzeler iyi yıkanmalı
- Kirli içme sularından kaçınılmalı
- Kesilen veya ölen hayvanların kist bulunduran organları köpeklerin ve diğer etçil hayvanların ulaşamayacağı şekilde gömülerek bertaraf edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususlara daha çok dikkat edilmelidir.
- Köpekler yılda dört kez iç parazitlere karşı aşılanmalı
- Köpekler gezdirilirken etrafa dışkılamaları halinde dışkıları alınarak poşete konulmalı, ağzı bağlandıktan sonra çöpe atılmalı
Kaynaklar:
Sağlık Bakanlığı – Kist Hidatik (Kistik Ekinokokkoz)
Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği
CDC- ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/838070